Skolioza idiopatyczna (SI) jest zniekształceniem trójpłaszczyznowym kręgosłupa i związanych z nim części narządu ruchu: klatki piersiowej i miednicy, a także narządów wewnętrznych. Zgodnie z ustaleniami Scoliosis Research Society skoliozą określamy skrzywienie kręgosłupa przekraczające 10° w badaniu rentgenowskim. Zniekształcenie ma charakter trójpłaszczyznowy, na który składa się wyboczenie w płaszczyźnie czołowej połączone z rotacją i torsją kręgów w płaszczyźnie horyzontalnej, a także zaburzeniem przebiegu kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej: zmniejszeniem fizjologicznej kifozy piersiowej lub lordozy lędźwiowej. Choroba pojawia się w okresie wzrastania kręgosłupa. We wczesnym stadium, poniżej 20° kąta Cobba, rozwój skoliozy może samoistnie przebiegać w kierunku progresji, stabilizacji lub ustępowania. Okresy progresji najczęściej przypadają na okres szybkiego rośnięcia kręgosłupa .
U kogo najczęściej rozpoznawana jest skolioza idiopatyczna?
Jednym z najczęściej rozpoznawanych schorzeń ortopedycznych w wieku rozwojowym są skoliozy idiopatyczne, dotyczące około 2-3% populacji . Skoliozy o niewielkich wartościach kątowych spotyka się równie często wśród chłopców jak i u dziewcząt. W miarę wzrastania kąta skrzywienia mierzonego metodą Cobba proporcja ta staje się niekorzystna dla dziewcząt.
Ryzyko progresji zniekształcenia w przypadku skoliozy idiopatycznej jest tym większe, im wcześniej skolioza wystąpi i im większy był kąt skoliozy w chwili jej wykrycia.
Jakie są przyczyny powstawania skolioz idiopatycznych?
Przyczyny postawania skolioz idiopatycznych nie zostały wyjaśnione. Powstało wiele teorii próbujących wyjaśnić zagadnienie etiologii SI,
- teoria zmian morfologicznych w obrębie chrząstek wzrostu kręgów więzadeł kręgosłupa oraz żeber ,
- teoria wad wrodzonych ,
- teoria osteoplastyczna,
- teoria zaburzeń wzrostowych powodowanych przez szybsze wzrastanie przedniej kolumny kręgosłupa, doprowadzające do wytworzenia się hipokifozy części piersiowej kręgosłupa a następnie poprzez jej rotację – bocznego skrzywienia,
- teoria zaburzeń przemian ogólnoustrojowych, w tym syntezy mukopolisacharydów,
- teoria zaburzeń równowagi mięśniowej,
- teoria zależności pomiędzy koordynacją nerwowo-mięśniową a rozkładem napięć mięśni,
- teoria zaburzeń symetrii wzorca postawy i ruchu na pojawienie się skoliozy u dzieci ,
- teoria nierównowagi mięśni rotujących kręgosłup po stronie wypukłości skrzywienia ,
- teoria zniekształcenia klatki piersiowej, w tym asymetria długości i położenia żeber ,
- czynniki genetyczne,
- teoria zaburzeń w wytwarzaniu i oddziaływaniu melatoniny,
Z punktu widzenia fizjoterapeuty można podsumować, że skolioza jest chorobą wieloukładową, która rozwija się według nieprawidłowych wzorców, o nie ustalonej jak dotąd etiologii.
Na czym polega leczenie skolioz idiopatycznych?
Leczenie skolioz powinno obejmować współpracę pomiędzy lekarzem ortopedą, ortotykiem oraz fizjoterapeutą . Niezbędne jest monitorowanie rozwoju skoliozy przez regularne wizyty lekarskie oraz wykonywanie ćwiczeń w domu .
Cel leczenia zachowawczego sprowadza się do zahamowania progresji skrzywienia i stworzenia lepszych warunków do wzrastania kręgosłupa oraz klatki piersiowej.
Po przekroczeniu 25 stopni kąta Cobba stosuje się leczenie gorsetowe.
Jakie ćwiczenia stosuje się w leczeniu skoliozy idiopatycznej?
W skoliozach niskostopniowych (10°-24°) zasadniczym sposobem terapii jest stosowanie różnorodnych ćwiczeń korekcyjnych. Cel leczenia zachowawczego sprowadza się do zahamowania progresji skrzywienia i stworzenia lepszych warunków do wzrastania kręgosłupa oraz klatki piersiowej.
Spośród metod fizjoterapii na uwagę zasługują:
- metoda oparta na asymetrycznej mobilizacji klatki piersiowej i kręgosłupa w trzech symetrycznych pozycjach wyjściowych według Dobosiewicz; celem metody jest uzyskanie czynnej korekcji skrzywienia, mobilizacja poszczególnych segmentów ruchowych kręgosłupa, zwiększenie kifozy odcinka piersiowego kręgosłupa.
- metoda Lehnert – Schroth, opierająca się na asymetrycznych ruchach tułowia, głównie w płaszczyźnie czołowej, derotację umożliwiającą uruchomienie żeber okolicy wklęsłej tułowia oraz korektę w płaszczyźnie strzałkowej ,
- metoda FITS, zwracająca uwagę na terapię tkanek miękkich usuwającą przeszkody do korekcji oraz stosowanie trójpłaszczyznowych wzorców ruchowych,
- metoda SEAS oparta na ćwiczeniach stabilizujących kręgosłup w celu uniknięcia progresji skoliozy.
Jak często należy ćwiczyć?
Ćwiczenia powinno się wykonywać codziennie, około 30-40 minut.
Jakich ćwiczeń nie wolno wykonywać?
Biorąc pod uwagę trójpłaszczyznowy charakter deformacji zawierający w sobie element utraty fizjologicznej kifozy piersiowej – zarówno mobilizowanie kręgosłupa piersiowego w kierunku wyprostnym, jak i wzmacnianie mięśni prostujących grzbiet w odcinku piersiowym należy uznać za nielogiczne i nieuzasadnione.
Należy unikać ćwiczeń na siłowni szczególnie przed zakończeniem wzrostu biologicznego.
Wątpliwości budzi polecane dawniej kształtowanie tak zwanego gorsetu mięśniowego. W świetle doniesień naukowych siła mięśni posturalnych u dzieci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa jest na ogół większa niż u ich zdrowych rówieśników.
Kiedy stosujemy gorset w leczeniu skolioz idiopatycznych?
Progresja skoliozy i osiągnięcie przez nią 25° według Cobba u chorych niedojrzałych biologicznie, z ujemnym testem Rissera, jest wskazaniem do rozpoczęcia leczenia gorsetowego , którego celem jest:
- zatrzymanie progresji skoliozy lub zmniejszenie tempa narastania skrzywienia,
- zmniejszenie asymetrii klatki piersiowej,
- kształtowanie symetrii tułowia.
W ramach leczenia gorsetowego skolioz w Polsce, podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, najbardziej rozpowszechnił się gorset Chêneau.
O powodzeniu leczenia gorsetowego decyduje przestrzeganie następujących zasad:
- osiągnięcie w ciągu 2-3 pierwszych miesięcy wstępnej korekcji skoliozy w płaszczyźnie czołowej o około 50%,
- przestrzeganie przez pacjenta czasu noszenia gorsetu,
- połączenie prawidłowo dobranych ćwiczeń ze stosowaniem gorsetu.
Leczenie gorsetowe powinno być prowadzone do osiągnięcia dojrzałości kostnej. Zakończenie leczenia gorsetowego powinno odbywać się stopniowo. O sukcesie tej metody można mówić gdy nastąpiła stabilizacja rozwoju skoliozy
